Info

Het simpele antwoord is: als de vrouw die bevallen is dat vindt.
De (‘subjectieve’) ervaring van de vrouw is leidend, niet het (‘objectieve’) medische verloop van de bevalling.

Er is regelmatig discussie over wat nu ‘echt’ een trauma is. De DSM-5 is een stuk strenger dan de voorgaande editie, en beschrijft feitelijke of dreigende dood of ernstige verwonding als voorwaarde. Voor de praktijk en met name de vrouwen die dit betreft is dit te rigide en – met name ‘aantasting van de fysieke integriteit’ (wat in DSM-IV nog wel stond) en compleet verlies van controle worden vaak als meest traumatisch beschreven.

Een groep Europese onderzoekers heeft recent een definitie geformuleerd die voor praktijk, onderzoek en beleid goed werkbaar is:
“‘A traumatic childbirth experience refers to a woman’s experience of interactions and/or events directly related to childbirth that caused overwhelming distressing emotions and reactions; leading to short and/ or long-term negative impacts on a woman’s health and wellbeing.’

Voor de praktijk is deze theoretische discussie niet zo relevant. Als een vrouw een heel nare of traumatische ervaring heeft gehad, zeker als ze ook nog eens psychische klachten heeft, dan moet je daar als zorgverlener wat mee.

Gratis Tip 1: Trap niet in de valkuil om te denken dat zorgverleners goed kunnen voorspellen wie een traumatische ervaring heeft gehad. Ook op een medisch zeer gecompliceerde bevalling kan een vrouw positief terugkijken, en sommige bevallingen ‘volgens het boekje’ zijn toch een enorm traumatische ervaring geweest.

Gratis Tip 2: Vraag er naar! ‘Hoe heb je de bevalling ervaren?’ of ‘Hoe kijk je terug op de bevalling? ’

Nachtmerries over de bevalling komen vaak voor, maar vrouwen kunnen ook herbelevingen krijgen bij het zien van een bevalling op televisie, wanneer ze het ziekenhuis voorbijrijden, of wanneer een geur hen doet denken aan de verloskamer. Vrouwen kunnen moeite hebben met slapen omdat zij hyperalert zijn of omdat zij bang zijn in slaap te vallen vanwege terugkerende nachtmerries over de bevalling. Uitingen van vermijding kunnen zijn dat vrouwen geen foto’s van de bevalling kunnen bekijken, kraambezoek bij anderen vermijden, bepaalde televisieprogramma’s niet meer kijken, niet naar het ziekenhuis of de verloskundigenpraktijk durven voor de nacontrole, of geen uitstrijkjes/gynaecologisch onderzoek durven ondergaan. Daarnaast komt angst voor een volgende bevalling frequent voor, met als mogelijk gevolg niet meer zwanger durven worden. Ook wordt geschat dat wereldwijd één tot negen procent van alle indicaties voor een sectio caesarea angst voor de bevalling is.

Uit: Handboek Psychiatrie en Zwangerschap (2024).

M.L. Lambregtse-van den Berg etc. (eds.), Hoofdstuk 6: PTSS; C.A.I. Stramrood & L. Kranenburg

Een meta-analyse uit 2016 waarbij gegevens over 21.429 vrouwen uit 50 studies werden samengevat benoemde als belangrijkste risicofactoren:

Medisch verloop van zwangerschap en bevalling: gecompliceerd beloop bevalling (bijvoorbeeld spoedsectio, kunstverlossing (vacuüm/forceps), fluxus), gecompliceerd beloop zwangerschap (bijvoorbeeld vroeggeboorte, (pre-)eclampsie/HELLP), gecompliceerd beloop neonaat (opname van het kind, perinatale sterfte);

Psychische klachten: ernstige angst voor de bevalling, depressie tijdens de zwangerschap of na de bevalling, psychiatrische voorgeschiedenis; Psychosociale factoren: niet goed met stress kunnen omgaan (coping), eerder trauma/PTSS (met name seksueel misbruik / geweld);

Ervaring van de bevalling: negatieve ervaring, weinig steun ervaren van zorgverleners, dissociatie tijdens de bevalling.

De risicofactoren zijn ook in te delen o.b.v. het moment van optreden. Samengevoegd kun je dat weergeven zoals in onderstaande tabel: 

• 

• Uit: Handboek Psychiatrie en Zwangerschap (2024).

  M.L. Lambregtse-van den Berg etc. (eds.), Hoofdstuk 6: PTSS; C.A.I. Stramrood & L. Kranenburg

Van een aantal behandelingen is goed onderzocht hoe en dat ze werken. EMDR is de meest bekende. De landelijke Zorgstandaard Psychotrauma en Stressor-gerelateerde-stoornissen geeft een overzicht van alle bekende, onderzochte en bewezen effectieve interventies.

Bij eye-movement desensitisation and reprocessing zijn er 2 dingen die gelijktijdig plaatsvinden (1) spontane associaties van traumatische beelden en de bijbehorende gevoelens, gedachten en lichamelijke reacties, en (2) snelle oogbewegingen of andere methoden om het werkgeheugen van de persoon te belasten. EMDR vereist geen gedetailleerde beschrijving van de gebeurtenis, gaat niet gepaard met huiswerk. Bij een enkelvoudig trauma (bevalling) bij iemand zonder psychiatische voorgeschiedenis of eerder trauma, zijn meestal maar een paar sessies nodig. Gecertificeerde EMDR therapeuten vind je op emdr.nl

De diagnose wordt gesteld door een psycholoog, psychiater of huisarts.
Je kunt als verloskundig zorgverlener natuurlijk vragen naar de verschillende symptomen: herbeleving, vermijding, negatieve gedachten en stemming, en hyperarousal (zie boven).
Heel fijn is dat er ook een aantal gevalideerde screeningsvragenlijsten die in de praktijk goed bruikbaar zijn. Je vindt ze HIER

Veel vrouwen met bevallingsgerelateerde PTSS en traumatische bevallingservaringen krijgen NIET de juiste behandeling en begeleiding.


(1) Vrouwen vinden het moeilijk om over hun nare ervaring te praten. Dat kan je ze niet kwalijk nemen – vermijding is immers een symptoom van PTSS! Soms voelen ze ook niet de ruimte – omdat ze geen kritiek durven uiten, de nacontrole na de bevalling hebben bij iemand die ze helemaal niet kennen, de zorgverlener gehaast is of omdat ze er gewoon (nog) niet aan toe zijn om er over te praten.

(2) Vrouwen schromen zelf om aan de bel te trekken. Ze schamen zich, denken dat ze de enige zijn, of zijn bang dat ze als een slechte moeder worden gezien. Zeker als ze aangeven dat het psychisch niet goed met ze gaat.

(3) Zorgverleners vragen niet naar de bevallingservaring. Omdat ze andere dingen belangrijker vinden (bijv. fysiek herstel of anticonceptie bespreken), omdat ze bang zijn ‘een beerput open te trekken’ als ze er over beginnen, of omdat ze niet zo goed weten wat ze moeten doen als de vrouw aangeeft een heel nare of traumatische ervaring te hebben gehad, en zich misschien zelfs schuldig voelen dan .

(4) Zorgverleners herkennen niet altijd dat er sprake is van PTSS of een traumatische bevallingservaring. Zeker wanneer de vrouw ook somber of angstig is, worden PTSS-klachten vaak verward met een depressie. Met een beetje pech moet je het dan doen met een anti-depressivum en komt de bevallingservaring niet meer aan bod.